Νίκος Κοτζιάς,Συμπεράσματα από την κρίση στην ευρωζώνη

Πηγή: Ελευθεροτυπία, 31-7-2011

Η κρίση δεν είναι παγκόσμια. Είναι κρίση της Δύσης. Ο κόσμος βρίσκεται σε μια μεταβατική περίοδο στη διάρκεια της οποίας η Δύση πληρώνει την έλλειψη ηγεσιών με ποιότητα, όπως, επίσης, την επιμονή τους στα νεοφιλελεύθερα δόγματα.

Η Ε.Ε. και οι ηγέτες της απέδειξαν ότι είναι ανεπαρκείς για να αντιμετωπίσουν τις αγορές, και ας αποφασίζουν με βάση τα κριτήριά τους. Κινούνται με πολύ αργόσυρτους ρυθμούς και με ασυνέπεια. Το αποτέλεσμα ήταν ότι τα προβλήματα που δημιούργησαν οι χρηματοπιστωτικές αγορές έχουν οδηγήσει την ίδια την Ε.Ε. σε κρίση, ιδιαίτερα την ευρωζώνη.

Η ευρωζώνη, όπως και το ευρώ, αποδείχτηκαν κατασκευές καλού και όχι παντός καιρού. Τα κριτήρια που χρησιμοποιεί για την αντιμετώπιση της κρίσης δεν είναι κοινωνικά δίκαια. Αντίθετα, είναι η διασφάλιση των τραπεζών. Με αιχμή τα ασφάλιστρα διασφαλίζεται ότι τα χρηματοπιστωτικά κεφάλαια μπορούν να κερδίζουν στο όνομα του ρίσκου, αλλά στην ώρα της χασούρας τα κουρέματα να είναι περιορισμένα «προκειμένου να μην υπάρξει δανειακό γεγονός». Ανάλογα, οι οίκοι αξιολόγησης έχουν μετατραπεί, χάρη στις ρυθμίσεις της Ε.Ε. και των ΗΠΑ, από οίκοι εκτίμησης και ενημέρωσης σε μοχλούς πολιτικής παρέμβασης επί κρατών. Αυτά τα νέα εργαλεία πρωτοκαθεδρίας των οικονομικών συμφερόντων επί της πολιτικής είναι ουσιαστικά στοιχεία διαφοροποίησης της παγκοσμιοποίησης του 21ου αιώνα από τη διεθνοποίηση στο μεταίχμιο του 19ου προς τον 20ό αιώνα.

Εάν η Ε.Ε. θέλει να αποφύγει τη διάλυσή της, πρέπει να αποκτήσει ουσιαστική οικονομική δημοκρατική διακυβέρνηση ώστε να προχωρήσει η δημοκρατική πολιτική ενοποίησή της. Ειδάλλως θα ενισχυθούν οι διαφοροποιημένες ταχύτητες με τις οποίες κινούνται τα κράτη-μέλη και ντε φάκτο θα καταργηθεί ολοσχερώς η όποια υπάρχουσα ισοτιμία ανάμεσά τους. Το γεγονός ότι ισχυρά κράτη της Ενωσης, όπως είναι η Γερμανία και η Ολλανδία, υποκύπτουν στη λογική του οικονομικού εθνικισμού, ο οποίος απαιτεί να χάσει η Ε.Ε. την πολυχρωμία της, μπορεί να λειτουργήσει εντελώς αποδιοργανωτικά. Μάλιστα, στη διάρκεια της κρίσης αναδείχτηκε δημόσια η ύπαρξη ενός διευθυντηρίου στην Ε.Ε., εκείνο της Γερμανίας με τη Γαλλία, καθώς και της κεντρικής τράπεζας της Ε.Ε. Η λειτουργία αυτού του διευθυντηρίου, σε τέτοια μάλιστα έκταση, παραβιάζει όλες τις συνθήκες της Ε.Ε. Το πρόβλημα γίνεται ακόμα μεγαλύτερο εξαιτίας του ότι έχει προκύψει μεγάλη ασυμμετρία ανάμεσα σε Γαλλία και Γερμανία.

Η Ε.Ε. τείνει όλο και περισσότερο να υπονομεύει το λεγόμενο ευρωπαϊκό μοντέλο, δηλαδή το κράτος δικαίου και πρόνοιας. Υιοθετεί με αυξανόμενη ακαμψία τα δόγματα των ισχυρών στις αγορές. Απέκτησε δε, ένα ευρύτατο πλαίσιο / εργαλείο τιμωρίας και πειθάρχησης κρατών, σε βάρος των κοινωνικών και δημοκρατικών δικαιωμάτων των ευρωπαίων πολιτών. «Απόκτημα» που αυξάνει τον ευρωσκεπτικισμό στους πολίτες της Ε.Ε., με αποτέλεσμα αφενός τα θεμέλια της ευρωπαϊκής ενοποίησης να τίθενται διαρκώς υπό αμφισβήτηση, αφετέρου να αυξάνει ο αυταρχισμός στην Ενωση.

Είναι φανερό ότι η ελληνική κυβέρνηση αποτελεί την αιχμή - υπόδειγμα αυτής της αρνητικής πορείας της Ε.Ε. Η μόνη ελπίδα αυτή τη στιγμή για το μέλλον της Ευρώπης είναι τα κινήματα των πολιτών που υπερασπίζονται το κράτος δικαίου, τις πολύχρονες κοινωνικές κατακτήσεις και τα δημοκρατικά δικαιώματά τους. Αυτοί μπορούν και οφείλουν να αντισταθούν στον αυταρχισμό και να διεκδικήσουν μια διαφορετική πολιτικά ενοποιημένη δημοκρατική Ε.Ε.