Σάββατο 19 Μαρτίου 2011

Αντιρρήσεις ΙΙ (Περί χρόνου και ιστορίας ή για όσους λένε ότι "δεν έχουμε παρόν")

Πρόσφατα άκουσα σε τηλεοπτική συζήτηση από γνωστό στοχαστή ότι οι Έλληνες "δεν έχουμε παρόν". Αυτό οφείλεται, κατά την αντίληψη του, στην ανάσχεση που προκαλεί επί του παρόντος η νοοτροπία της "καθ' ημάς Ανατολής", με δεδομένο ότι αυτή έχει το βλέμμα στραμμένο στα "έσχατα", γεγονός που "μας παγιδεύει".

Ειλικρινά, απόρησα. Δεν μπορεί, κάτι σ'όλα αυτά δεν μου πάει καλά, σκέφτηκα. Δεν είναι δυνατόν ο Έλληνας (τουλάχιστον ο Έλληνας που "γνωρίζουμε", ο ανθρωπολογικός τύπος που λίγο ως πολύ όλοι έχουμε στο μυαλό μας) να μην κάνει άλλη δουλειά απ' το πρωί μέχρι το βράδυ παρά να στοχάζεται πάνω στα αιώνια και αναπάντητα οντολογικά ερωτήματα. Αλλά και να θέλει να στοχαστεί, τον αφήνουν η βιοτική μέριμνα, η κρίση, η ανεργία και τα πάμπολλα προβλήματα του;


Έκανα λοιπόν μερικές πρόχειρες σκέψεις σχεδόν παιδαριώδεις:

-Την ώρα που ξυπνάω, βιώνω το...μέλλον; Ή ακόμα χειρότερα: μήπως βιώνω το παρελθόν;
-Ενεστώς χρόνος δεν υφίσταται; Είναι της φαντασίας μου; Φταίει ο "αντιδυτικισμός" μου;
-Στη Δύση, στη δυτική αντίληψη, στον δυτικό τρόπο σκέψης τέλοσπάντων υπάρχει παρόν;

Κι έρχεται όλως τυχαίως ο Giorgio Agamben  και μου λύνει τις απορίες:
Η αντίληψη του χρόνου στη νεώτερη εποχή είναι μια λαϊκοποίηση του ευθύγραμμου και μη- αναστρέψιμου χριστιανικού χρόνου, που όμως αποκόπτεται από κάθε ιδέα τέλους και εκκενώνεται από οιοδήποτε άλλο αίσθημα πέραν εκείνου μιας δομημένης εξέλιξης σύμφωνα με το πρίν και το μετά.
(G.Agamben, Χρόνος και ιστορία, μετάφραση Δ. Αρμάος, εκδ. Ίνδικτος, Αθήνα 2003, σελ. 24).

Η έκπληξη μου δεδομένη! "Αντιδυτικός" και ο Agamben; Μη γένοιτο! Δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση σκέφτομαι και συνεχίζω την ανάγνωση: 

Αυτή η παράσταση του χρόνου ως ομοιογενούς, ευθύγραμμου και κενού γεννιέται στις πρωτοκαπιταλιστικές κοινωνίες  και κατακυρώνεται από τη νεωτερική μηχανική που παγιώνει το πρωτείο της ομοιόμορφης ευθύγραμμης κίνησης έναντι της κυκλικής. Η εμπειρία του νεκρού κι αποσπασμένου από την εμπειρία χρόνου, που χαρακτηρίζει τη ζωή στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις και στα εργοστάσια, φαίνεται να στηρίζει την πίστη ότι η φευγαλέα σημειακή στιγμή είναι ο μοναδικός ανθρώπινος χρόνος. Το πρίν και το μετά αυτές οι τόσο αβέβαιες και κενές για την αρχαιότητα έννοιες, γίνονται τώρα καθαυτές και δι αυτές το νόημα, κι ετούτο το νόημα παρουσιάζεται ως το αληθώς ιστορικό(...).
 Το νόημα ανήκει μόνο στην εξελικτική διαδικασία επί συνόλου και ουδέποτε στο σημειακό και άπιαστο τώρα∙  εφόσον όμως η εξελικτική τούτη διαδικασία δεν είναι στην πραγματικότητα παρά μια απλή διαδοχή από το τ ώ ρ α συναρτήσει του π ρ ί ν και του μ ε τ ά, κι εφόσον η ιστορία της σωτηρίας καταντά στο μεταξύ μια καθαρή χρονολογία, η εμφάνιση ενός νοήματος μπορεί να σωθεί μόνο αν εισαχθεί η ιδέα, καθαυτή στερημένη  από κάθε οντολογική θεμελίωση, μιας συνεχούς και αδιάκοπης προόδου. Κάτω από την επίδραση των επιστημών της φύσης, "ανάπτυξη" και "πρόοδος", που εκφράζουν απλά την ιδέα μιας χρονολογικά προσανατολισμένης εξελικτικής διαδικασίας, καθίστανται οι καθοδηγητικές κατηγορίες της ιστορικής γνώσης. Μια τέτοια αντίληψη του χρόνου και της ιστορίας αλλοτριώνει κατ' ανάγκην τον άνθρωπο ως πρός την κύρια διάσταση του και παρακωλύει την πρόσβαση στην αυθεντική ιστορικότητα(...).
(G. Agamben, ό.π. σελ. 24-25).

Περαιτέρω σχόλια μάλλον περιττεύουν. Οιαδήποτε ομοιότης με πρόσωπα, γεγονότα ή καταστάσεις είναι καθαρά συμπτωματική...



Δεν υπάρχουν σχόλια:

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΔΙΕΥΚΡΙΝΗΣΕΙΣ

1. Οι ενυπόγραφες αναρτήσεις (άρθρα, ομιλίες, κριτικές βιβλίων, επιφυλλίδες, δοκίμια, μελετήματα κλπ) που φιλοξενούνται ή αναδημοσιεύονται στο ιστολόγιο «ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ» εκφράζουν κατά κύριο λόγο τους συγγραφείς τους και όχι απαραίτητα το ιστολόγιο «ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ».

2. Τα σχόλια των αναγνωστών του ιστολογίου «ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ» εκφράζουν τους ίδιους προσωπικά και όχι το ιστολόγιο «ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ». Σχόλια άσχετα με το περιεχόμενο των αναρτήσεων δεν θα δημοσιεύονται.

3. Υπάρχουν στο ιστολόγιο μας πολλές προτάσεις (σύνδεσμοι, links) προς άλλους δικτυακούς τόπους. Το ιστολόγιο μας δε φέρει καμία ευθύνη για το περιεχόμενο των αναρτήσεων ή των σχολίων που γίνονται εκεί.

Αρχείο

Φίλοι κι αδελφοί

Παναγία Οδηγήτρια του Balamand (Λίβανος)

Παναγία Οδηγήτρια του Balamand (Λίβανος)

ΣΥΝ-ΙΣΤΟΛΟΓΕΙΝ

ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ένα ιστολόγιο αφιερωμένο στους 57 αη-Γιώργηδες της Ορθόδοξης Εκκλησίας

ΑΓΙΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΑΧΑΡΝΩΝ

Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, Ψυχὴ καὶ Χριστὸς σᾶς χρειάζεται...

Τοῦτο σᾶς λέγω πάλιν καὶ σᾶς παραγγέλλω: κἂν ὁ οὐρανὸς νὰ κατέβη κάτω κἂν ἡ γῆ νὰ ἀνέβη ἀπάνω κἂν ὅλος ὁ κόσμος νὰ χαλάση καθὼς μέλλει νὰ χαλάση σήμερον αὔριον, νὰ μὴ σᾶς μέλη τί ἔχει νὰ κάμη ὁ Θεός. Τὸ κορμὶ ἂς σᾶς τὸ καύσουν, ἂς σᾶς τὸ τηγανίσουν, τὰ πράγματά σας ἂς σᾶς τὰ πάρουν, μὴ σᾶς μέλη, δῶστε τα, δὲν εἶναι ἐδικά σας. Ψυχὴ καὶ Χριστὸς σᾶς χρειάζεται. Ἐτοῦτα τὰ δύο ὅλος κόσμος νὰ πέση, δὲν ἠμπορεῖ νὰ σᾶς τὰ πάρη, ἔξω ἂν τύχη καὶ τὰ δώσετε μὲ τὸ θέλημά σας. Αὐτὰ τὰ δύο νὰ τὰ φυλάγετε νὰ μὴν τύχη καὶ τὰ χάσετε.

Ἅγιος Κοσμᾶς Αἰτωλός, Διδαχὴ Γ' (ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Ἰωάννη Β. Μενούνου, Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ Διδαχὲς καὶ Βιογραφία, ἐκδόσεις Ἀκρίτας, ζ' ἔκδοση, Ἀθήνα 2004, σελ.154)

Επισκέπτες από 17/9/2009

Free counters!

ΠΕΡΙ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Περί θεολογίας

Περί θεολόγων και Θρησκευτικών

ΘΕΣΕΙΣ, ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΕΙΣ

ΘΕΣΕΙΣ, ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΕΙΣ
ΣΚΕΨΕΙΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ Θ. Ι. ΡΗΓΙΝΙΩΤΗ «ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΣΚΕΠΤΟΜΕΝΟ ΑΘΕΟ»

Κ. ΤΣΑΤΣΟΣ, ΠΕΡΙ "ΕΙΔΙΚΩΝ"

Τοῦτο εἶναι τὸ δρᾶμα τῆς ἐποχῆς μας: ὅτι ἡ πρόοδος της δὲν βρίσκεται στὰ χέρια τῶν πνευματικῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ τῶν εἰδικῶν, ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι πνευματικοὶ ἄνθρωποι.

Κωνσταντίνος Τσάτσος, Ἀφορισμοὶ καὶ διαλογισμοί, τέταρτη σειρά, εκδ. Βιβλ. τῆς Ἑστίας, Ἀθήνα 1972, σελ. 92.

台灣基督東正教會 The Orthodox Church in Taiwan

ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΕΣ ΜΝΗΜΕΣ

ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

Μετεωρίτικη Βιβλιοθήκη

ΘΕΟΛΟΓΟΙ ΚΡΗΤΗΣ

ΕΛΛΟΠΟΣ

Αξίζει να διαβάσετε

9 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ: ΔΙΕΘΝΗΣ ΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΝΤΙΣΗΜΙΤΙΣΜΟΥ

ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ